مقایسه نقشه مغزی استاندارد و غیر استاندارد: چرا کیفیت مهم است؟

نقشه مغزی یا QEEG یکی از ابزارهای کلیدی علوم اعصاب برای بررسی الگوهای فعالیت مغزی است. اما همه QEEG‌ها کیفیت یکسانی ندارند. تفاوت بین ثبت استاندارد و ثبت غیر استاندارد می‌تواند نتیجه را کاملاً تغییر دهد — درست مثل تفاوت بین MRI با رزولوشن بالا و یک تصویر تار موبایلی.

1. تعریف نقشه مغزی استاندارد

• ثبت با پروتکل بین‌المللی 10–20

• استفاده از حداقل 19 کانال یا بیشتر

• کنترل دقیق امپدانس الکترودها (کمتر از 10 کیلو اهم)

• ثبت در حالت چشم باز یا چشم بسته، هر کدام حداقل 10 دقیقه

• فیلترگذاری مناسب و حذف آرتیفکت‌ها (پلک زدن، حرکت، نویز برق شهری)

• استفاده از دستگاه‌های معتبر بین‌المللی با نرم‌افزارهای مورد تأیید مراجع علمی

• تفسیر توسط متخصص علوم اعصاب یا روان‌پزشک آموزش‌دیده و آشنا به فیزیولوژی و نوروفیزیولوژی مغز

 

 

2. تعریف نقشه مغزی غیر استاندارد

• استفاده از تعداد کانال کم (مثلاً 8 یا 12)

• بی‌توجهی به پروتکل 10–20

• عدم کنترل امپدانس

• استفاده از دستگاه‌های بی‌کیفیت یا غیرتأیید شده (اغلب مدل‌های قدیمی یا نسخه‌های غیرکالیبره)

• حذف‌نکردن آرتیفکت‌ها یا استفاده از فیلترهای اشتباه

• تفسیر توسط فرد غیرمتخصص یا اپراتور دستگاه بدون آموزش بالینی

اهمیت نوع دستگاه (ایرانی یا خارجی)

کیفیت سخت‌افزار و نرم‌افزار در QEEG حیاتی است.

• دستگاه‌های خارجی معتبر (مثل BrainMaster، Mitsar) از سخت افزار دارای استانداردهای بین‌المللی پیروی می‌کنند و دیتابیس‌های معتبر برای مقایسه دارند.

• برخی دستگاه‌های داخلی ممکن است کیفیت ثبت خوبی داشته باشند، اما نبود دیتابیس معتبر یا عدم پشتیبانی از پروتکل‌های بین‌المللی می‌تواند دقت تحلیل را کاهش دهد.

• نکته مهم: صرفاً «ایرانی یا خارجی بودن» معیار نیست؛ بلکه تأیید علمی و کالیبراسیون دستگاه اهمیت دارد.

چرا همکاری تیمی در تفسیر مهم است؟

QEEG تنها یک تصویر از وضعیت مغز ارائه می‌دهد. تفسیر درست و طراحی بهترین پروتکل درمانی نیازمند ترکیب تخصص‌هاست:

• متخصص علوم اعصاب (Neuroscientist): تحلیل دقیق امواج و ارتباط آن با عملکرد مغز.

• روان‌پزشک: ارتباط یافته‌ها با علائم بالینی و تشخیص افتراقی.

• روان‌شناس: طراحی و اجرای مداخلات شناختی–رفتاری یا نوروفیدبک بر اساس نتایج.

💡 در مراکز حرفه‌ای، جلسه مشترک این سه تخصص برگزار می‌شود تا بهترین پروتکل درمانی شخصی‌سازی‌شده برای بیمار طراحی شود.

چرا کیفیت مهم است؟

• دقت تشخیص: QEEG بی‌کیفیت ممکن است الگوهای واقعی را نشان ندهد یا الگوهای کاذب بسازد.

• تأثیر بر درمان: درمان‌های نوروفیدبک، TMS یا دارودرمانی بر اساس QEEG اشتباه، نتیجه ضعیف یا حتی منفی می‌دهند.

• اعتبار علمی: فقط QEEG استاندارد قابلیت استناد در تصمیم‌گیری بالینی و تحقیقات را دارد.

نقل‌قول معتبر با منبع رسمی:

“Essential to the validity and reliability of QEEG metrics is standardization of multi-channel EEG data acquisition which follows the standards set forth by the American Clinical Neurophysiology Society including accurate management of artifact and proper visual inspection of EEG paroxysmal events.”
(International QEEG Certification Board – IQCB guideline, Clin EEG Neuroscience, Feb 2025)

این جمله به روشنی تأکید می‌کند:

1. استانداردسازی ثبت EEG چندکاناله ضروری است

2. مدیریت دقیق آرتیفکت و بازرسی چشم‌درمانی وارزیابی دقیق سیگنال‌ها باید انجام شود

اشتباهات رایج مردم

• انتخاب مرکز صرفاً بر اساس قیمت

• اعتماد به یک وبسایت که به اصطلاح مراکز معتبر نقشه مغزی را نشان میده. بسیاری از این وبسایت ها اصلا مشخص نمیکنند «چرا» و با چه شاخصی قابل استنادی یک مرکز معتبر است یا نه و فقط با پرداخت هزینه این مراکز را معرفی می کنند!

• اعتماد به وعده‌های درمان قطعی بر اساس QEEG

• بی‌توجهی به نوع دستگاه و دیتابیس مورد استفاده

• نپرسیدن درباره تخصص فرد تفسیرکننده و تیم همکاری

جمع‌بندی

اگر قصد انجام QEEG دارید، قبل از هر چیز مطمئن شوید که مرکز انتخابی شما از دستگاه معتبر، پروتکل استاندارد و تیم تخصصی چندرشته‌ای برای تفسیر و طراحی پروتکل درمان استفاده می‌کند.
برای آشنایی با معیارهای یک مرکز معتبر، راهنمای انتخاب مرکز QEEG در شیراز را بخوانید.

اگر در شیراز هستید در حال حاضر تنها مرکزی که تقریبا تمام معیار های یک ثبت و تفسیر استاندارد نقشه مغزی را دارد کلینیک سلامت مغز دانا است، ثبت QEEG با دستگاه استاندارد معتبر بین‌المللی برند BrainMaster و Mitsar، حذف دقیق آرتیفکت‌ها و تفسیر توسط تیمی متشکل از متخصصین علوم اعصاب، روان‌پزشک و روان‌شناس انجام می‌شود.و بر اساس یافته‌ها، بهترین پروتکل درمانی شخصی‌سازی‌شده شامل روش‌هایی مانند تحریک مغناطیسی مغز یا TMS، نوروفیدبک، tDCS یا مداخلات شناختی طراحی می‌شود. این رویکرد چندرشته‌ای، دقت تشخیص و اثربخشی درمان را به حداکثر می‌رساند. این همکاری چندرشته‌ای باعث می‌شود نتایج نقشه مغزی به دقیق‌ترین شکل ممکن تحلیل و بهترین پروتکل درمانی شخصی‌سازی‌شده برای هر فرد طراحی شود.

بخشی از مقالات علمی منتشر شده توسط تیم کلینیک سلامت مغز دانا شیراز در زمینه QEEG و نقشه مغزی:

1. Quantitative Electroencephalography and Balance Test Correlations in Patients with Chronic Patellofemoral Pain

2. Toward reanimating the laughter-involved large-scale brain networks to alleviate affective symptoms

3. A Proposed Brain-, Spine-, and Mental-Health Screening Methodology (NEUROSCREEN) for Healthcare Systems: Position of the Society for Brain Mapping and Therapeutics

4. Electrophysiological modulation and cognitive-verbal enhancement by multi-session Broca’s stimulation: a quantitative EEG transcranial direct current stimulation based investigation
5. Neural correlates in functional brain mapping among breast cancer survivors receiving different chemotherapy regimens: a qEEG/HEG-based investigation